Trwają prace konserwatorskie przy drugim z pary ołtarzy bocznych – ołtarzu pod wezwaniem św. Trójcy. Stan zachowania ołtarza jet katastrofalny. Podłoże drewniane zostało zaatakowane i w znacznym stopniu zniszczone przez owady. Dodatkowo liczne niewprawne i doraźne reperacje odcisnęły na nim swoje piętno. Powierzchnia została w całości kilkukrotnie przemalowana olejno, grubymi warstwami zalewając oryginalne opracowanie – czerń z elementami podziałów – gzymsów – podkreślanymi czerwienią oraz srebrzeniami na ornamentach. Na szczególną uwagę zasługuje tabernakulum, najprawdopodobniej oryginalnie stojące na niezachowanym do dziś ołtarzu głównym z 1743 roku. Zakończenie prac przy ołtarzu planowane jest na koniec listopada 2018 roku.
Ołtarz św. Trójcy przed konserwacją
Fragmenty tabernakulum przed konserwacją
Stan zachowania drewna ołtarza
Stan zachowania – doraźne reperacje
Stan zachowania – kolumny
Boleszyn – zblizenie fragmentu kolumny – przed konserwacją
Tabernakulum przed konserwacją
Odwrocie tabernakulum przed konserwacją
Boleszyn – data powstania umieszczona na tabernakulum
Uroczysta Msza Święta z dnia 15 września 2018 roku odprawiona w Boleszynie. Podczas uroczystości poświecono ołtarz boczny św. Walentego po zakończonych pracach konserwatorskich.
Zakończono prace konserwatorskie przy drugim z ołtarzy bocznych pod wezwaniem św. Walentego z kościoła parafialnego w Boleszynie. Przeprowadzone prace przywróciły ołtarzowi jego pierwotny wystrój, jeszcze z 1704 roku – ołtarz powstał do poprzedniej świątyni, został przeniesiony do nowo wybudowanego kościoła w 1743 r. Dnia 15 września 2018 roku w Boleszynie odbędzie się jak co roku odpust parafialny połączony z uroczystym poświęceniem ołtarza po zakończonych pracach konserwatorskich.
Podczas trzeciego etapu prac poddano pełnym pracom konserwatorskim wszystkie zdemontowane z prospektu aplikacje oraz rzeźby. Zarówno rzeźby aniołów jaki i figura pelikana zostały na prospekcie ustawione wtórnie, reprezentują one trzy różne style rzeźbiarskie i można przypuszczać, że jedynie anioł z instrumentem pochodził pierwotnie z prospektu. Zdecydowano przeprowadzić konserwację wszystkich rzeźb, ale jedynie rzeźba anioła z instrumentem wróci po konserwacji na prospekt.
Rzeźby oraz wszystkie aplikacje ze względu na zły stan drewna poddano zabiegowi impregnacji, który znacznie wzmocnił oraz skonsolidował osłabione przez ksylofagi drewno. Wykonano wzmocnienia konstrukcji i uzupełnienia snycerskie. Przy rzeźbie anioła muzykującego zrekonstruowano w drewnie lipowym fragment instrumentu.
Głębsze i większe ubytki drewna uzupełniono dwuskładnikową żywicą epoksydową, natomiast otwory po owadach uzupełniono kitem do drewna, który opracowano do poziomu oryginału. Ubytki zaprawy oraz rekonstrukcje pokryto gruntem. Scalono śladowo zachowane złocenia i srebrzenia oraz wykonano rekonstrukcje złoceń złotem płatkowym. Na rzeźbach i aplikacjach wykonano retusz naśladowczy farbami temperowymi. Powierzchnię elementów prospektu zabezpieczono werniksem końcowym.
Lubawa – Kościół św. Anny – Kotara środkowa górna po konserwacji.
Lubawa – Kościół św. Anny – Rzeźba anioła ze zwieńczenia prospektu po oczyszczeniu i uzupełnieniu formy oraz zdjęcie po konserwacji.
Lubawa – Kościół św. Anny – Elementy z prospektu, po konserwacji.
Rzeźba powstała w kon. XVI –XVII w., pochodzi z fary pw. św. Anny w Lubawie
Po przewiezieniu do pracowni wykonano dokumentację konserwatorską stanu zachowania oraz przeprowadzono badania konserwatorskie. Stan zachowania rzeźby określono jako zły. Duża liczba przemalowań warstwy malarskiej stworzyła grubą warstwę zniekształcającą obiekt pod względem plastycznym, maskując przy tym realny stan zachowania drewna. Już trakcie usuwania nawarstwień, okazało się, iż drewno jest rozeschnięte, spękane i posiada liczne okrągłe, głębokie otwory, świadczące o zaatakowaniu przez ksylofagi. W oryginalnej snycerce brakuje przedniej części korony cierniowej oraz niektórych kolców, fragmentu włosów po lewej stronie, palców u obydwu rąk, przedniej części prawej stopy i palców u lewej oraz oryginalnych drewnianych gwoździ i krzyża. Elementy te zostały w czasie poprzednich prac renowacyjnych częściowo dorobione bez dbałości o szczegóły formy.
Obecne prace konserwatorskie rozpoczęto od usuwania warstw przemalowań, odsłaniając najstarsze zachowane opracowanie karnacji. Usunięto też dawne uzupełnienia formy. Po oczyszczeniu konieczny był zabieg dezynsekcji i impregnacji drewna. Wykonano nową rekonstrukcję stopy Chrystusa oraz palcy u rąk. Uzupełniono również wyłamane kolce w koronie cierniowej. Drobne ubytki drewna i zaprawy uzupełniono kitem. Wykonano naśladowczy retusz scalający. Na zakończenie prac zabezpieczono powierzchnię rzeźby.
Lubawa – Kościół św. Anny – Rzeźba przed konserwacją.
Lubawa – Kościół św. Anny – Tył rzeźby po odłączeniu ruchomego ramienia.
Lubawa – stratygrafia
Lubawa – Kościół św. Anny – Zestawienie głowy Chrystusa przed konserwacją i po oczyszczeniu i uzupełnieniu formy rzeźbiarskiej.
Lubawa – Kościół św. Anny – Zestawienie prawej dłoni Chrystusa przed konserwacją i po oczyszczeniu i uzupełnieniu formy rzeźbiarskiej.
Lubawa – Kościół św. Anny – Zestawienie stóp Chrystusa przed konserwacją i po oczyszczeniu i uzupełnieniu formy rzeźbiarskiej.
Lubawa – Kościół św. Anny – Rzeźba po konserwacji.
Rzeźba z pocz. XV w. pochodząca najprawdopodobniej z retabulum Matki Boskiej Bolesnej w kaplicy w Lipach koło Lubawy
Rzeźba w bardzo złym stanie zachowania, drewno mocno zdegradowane z licznymi ubytkami formy. Obiekt był kilkukrotnie poddawany zabiegom konserwatorskim. W trakcie wykonywania badań i odkrywek w warstwach przemalowań nie natrafiono na oryginalne opracowanie kolorystyczne. W czasie renowacji XIX i XX wiecznej ubytki drewna wypełniono kitami oraz flekami z częściową rekonstrukcją rzeźbiarską. Przed przystąpieniem do obecnych prac konserwatorskich wykonano szereg badań specjalistycznych m.in. tomografię komputerową.
W ramach obecnych prac konserwatorskich odsłonięto najstarszą zachowaną warstwę polichromii. Usunięto wszystkie wcześniejsze uzupełnienia drewna i kity, szczególnie z partii podstawy. Wykonano nową rekonstrukcję stóp i dłoni Chrystusa w drewnie lipowym, bardziej odpowiadającą zasadom anatomii i charakterowi rzeźby. Zdegradowane i osłabione drewno poddano zabiegowi impregnacji. Uzupełniono drobne ubytki drewna i zaprawy. Zaizolowano odsłonięte warstwy malarskie i wykonano retusz graficzny (tratteggio) scalając kolorystykę najstarszych zachowanych warstw malarskich. Powierzchnię rzeźby zabezpieczono werniksem i woskiem. W celach ekspozycyjnych wykonano stelaż pozwalający ustawić rzeźbę mimo nie zachowanej podstawy.
Lubawa – Kościół św. Anny – Rzeźba przed konserwacją.
Lubawa – Kościół św. Anny – Fragment rzeźby przed konserwacją – widoczne dawne uzupełnienia.
Lubawa – Kościół św. Anny – Fragment przed i po konserwacji – dawna i obecna rekonstrukcja stóp Chrystusa.
Lubawa – Kościół św. Anny – Obrazy z tomografii komputerowej – pionowe przekroje z widocznym gwoździem i różnymi rodzajami kitów wypełniającymi wnętrze rzeźby.
Lubawa – Kościół św. Anny – Startygrafia warstw malarskich czerwień z sukni Marii – ok. 7 warstw chronologicznych, wszystkie zawierają pigmenty stosowane od XIX w.
Lubawa – Kościół św. Anny – Spód rzeźby przed konserwacją z widocznymi różnymi rodzajami uzupełnień drewna.
Lubawa – Kościół św. Anny – Fragment rzeźby w trakcie usuwania wykruszających się dawnych uzupełnień.
Lubawa – Kościół św. Anny – Rzeźba po oczyszczeniu i usunięciu elementów wtórnych.
Lubawa – Kościół św. Anny – Rzeźba w trakcie retuszu po wykonaniu uzupełnień snycerskich.
Lubawa – Kościół św. Anny – Rzeźba po konserwacji.
Na szafie organowej wykonano uzupełnienia złoceń i srebrzeń oraz częściową ich rekonstrukcję.
Następnie kontynuowano prace przy zdemontowanych elementach znajdujących się w pracowni. Scalono kolorystycznie warstwę malarską na trzech latarniach ze zwieńczenia, uszakach oraz dwóch kurtynach, a następnie umieszczono te elementy na swoich miejscach w zwieńczeniu architektury prospektu organowego. Wykonano retusze na płycinach z portretami z empory. Na zaizolowaną werniksem retuszerskim powierzchnię zastosowano retusz farbami temperowymi z dodatkiem Primalu AC33. Na dwóch płycinach bliżej środka wykonano uzupełnienia złoceń i rekonstrukcję srebrzeń postępując analogicznie jak w przypadku pozostałych elementów dekoracyjnych. Na dwóch płycinach skrajnych w miejscu złoceń, zgodnie z najstarszym opracowaniem położona została żółta farba.
Nowe Miasto Lubawskie – Płycina z empory po konserwacji.
Nowe Miasto Lubawskie – Ażury z prospektu pochodzące z początku XX w. przygotowane do rekonstrukcji polichromii i złoceń.
Nowe Miasto Lubawskie – Uszaki po konserwacji.
Nowe Miasto Lubawskie – Latarnia ze zwieńczenia po konserwacji.
Nowe Miasto Lubawskie – Kurtyna górna po konserwacji.
Nowe Miasto Lubawskie – Kurtyna środkowa dolna po konserwacji.
Konstrukcja ścian kościoła wykonana jest z belek o grubości ok. 19-21 cm i zróżnicowanej wysokości. Po odsłonięciu rzeczywistego stanu zachowania drewna, usunięto zdegradowane fragmenty zrębu, który zastąpiono nowymi belkami z drewna iglastego. W ramach III etapu prac zaflekowano spękania i szpary w ścianach oraz zdemontowano okna. Ze względu na bardzo zły stan zachowania drewnianych framug, podjęto decyzję o ich zrekonstruowaniu w drewnie iglastym, odpowiednio zabezpieczonym przed ksylofagami.
W tym etapie prac skupiono się na architekturze prospektu i empory. Prace prowadzono na rusztowaniu. Oczyszczono cały obiekt z zabrudzeń powierzchniowych. A następnie oczyszczono z warstw wtórnych postępując analogicznie jak przy zdemontowanych detalach. W trakcie prac odsłonięto Chrystogram, znajdujący się na płycinie nad stołem organowym. Drewno konstrukcji prospektu i empory nie wymagało impregnacji, jego powierzchnię zabezpieczono nakładaną pędzlem żywicą akrylową Paraloid B72 w toluenie.
Następnie wykonano u prace stolarskie mające na celu skonsolidowanie ruchomych elementów konstrukcji. Sklejono spękania drewna i wklejono w nie fleki. Otwory po owadach wypełniono bukowymi kołkami oraz gotowym kitem do drewna. Również drobne ubytki drewna uzupełniono tą samą masą szpachlową. Wykonano rekonstrukcję brakujących listew i nie demontowanych elementów dekoracji. Warstwę malarską na powierzchni szafy organowej i empory zabezpieczono warstwą werniksu retuszerskiego. Wykonano retusz scalający brązowej warstwy malarskiej na prospekcie organowym.
Nowe Miasto Lubawskie – Odsłonięty w trakcie prac Chrystogram.
Nowe Miasto Lubawskie – Płycina z empory z inskrypcją po oczyszczeniu.
Nowe Miasto Lubawskie – Wklejanie fleków w większe ubytki drewna.
Nowe Miasto Lubawskie – Wklejanie klinów z łączenia elementów.
Na podstawie przeprowadzonych w trakcie dotychczasowych prac badań konserwatorskich przygotowano projekt ołtarza eliminujący znaczące zmiany jego formy dokonane w XX w. Postanowiono bazując na materiałach archiwalnych oraz analogiach przywrócić ołtarzowi formę jak najbardziej zbliżoną do pierwotnej.
Oczyszczono podstawę ołtarza z wtórnych złoceń i polichromii. Usunięto wtórne nawarstwienia z aplikacji i wykonano uzupełnienia snycerskie w drewnie lipowym.
Powierzchnię drewna płyciny tła przeklejono klejem skórnym i położono w 6 warstwach zaprawę kredowo-klejową . Powierzchnię gruntów wygładzono. Pod złocenia położono czerwony pulment naturalny w sześciu warstwach.
Na ramie wykonano złocenia (złotem w płatkach) i srebrzenia (srebrem w proszku) na czerwonym pulmencie. Na kwiatach i liściach girland ramy, a także na kamieniach korony zwieńczenia wykonano barwne laserunki zgodnie z pierwotnym opracowaniem. W partiach polichromii wykonano retusz i rekonstrukcję warstwy malarskiej, a następnie powierzchnię zabezpieczono damarowym werniksem końcowym.
Lubawa – Kościół św. Anny – Płycina z tła po uzupełnieniu ubytków zaprawy i założeniu nowych gruntów.
Lubawa – Kościół św. Anny -Fragment ramy w trakcie zakładania pulmentów pod złocenia.
Lubawa – Kościół św. Anny – Fragment ramy po wykonaniu rekonstrukcji złoceń, przed położeniem laserunków.
Lubawa – Kościół św. Anny – Fragment ramy po konserwacji.
Lubawa – Kościół św. Anny – Fragment ramy po konserwacji.
Lubawa – Kościół św. Anny – Fragment ramy po konserwacji.
